Kleszcze możemy spotkać niemal wszędzie. Zamieszkują na skrajach lasów, puszczy i polan, w okolicy rzek, jezior, zarośli ale także w miejskich parkach i ogrodach. Często wybierają ścieżki i trakty, którymi przemieszczają się zwierzęta i ludzie. Kleszcze nie spadają z wysoka - czyhają na niskich roślinach do wysokości 1 metra. Kleszcze mimo, że są ślepe świetnie radzą sobie podczas polowania, wyczuwają drgania i temperaturę ciała. Często znajdujemy je w górnych partiach ciała, ponieważ przez kilka godzin poszukują dogodnego miejsca do wszczepienia się w skórę. Kleszcze swoją aktywność sezonową rozpoczynają gdy temperatury w ciągu doby przekroczą 5-7°C i jest wilgotno. Począwszy od marca, po przebudzeniu ze snu zimowego, muszą znaleźć żywiciela. Pierwszy szczyt aktywności sezonowej przypada na marzec-czerwiec, drugi zaś przypada we wrześniu. Aktywność kleszczy kończy się z chwilą obniżenia temperatura powietrza poniżej 5-7°C co zazwyczaj w Polsce przypada w październiku i listopadzie. Sezon aktywności może być zaburzony poprzez anomalie występujące w przyrodzie i kleszcza można spotkać nawet w grudniu, gdy temperatury dobowe przekroczą 5-7°C - kleszcze są przystosowane do przetrwania w praktycznie każdych warunkach - zimno są w stanie przeczekać bezpiecznie zagrzebane w ściółce.
- możliwie szczelnie okrywać ciało (koszula z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami, kryte buty, wysokie skarpety – nie muszą być grube, żeby skutecznie ochronić – wskazane jest także nakrycie głowy); o odpowiedni strój należy zadbać zwłaszcza podczas prac polowych, pracy w lesie, zbierania owoców runa leśnego,
- nie siadać bezpośrednio na trawie, na zwalonych drzewach,
- unikać spacerów w wysokiej trawie, zaroślach – wybierać przetarte ścieżki,
- zachować szczególną ostrożność na terenach masowego występowania kleszczy i w sezonie ich wzmożonej aktywności,
- stosować środki odstraszające kleszcze – zawsze zgodnie z instrukcją producenta,
- uważnie sprawdzać ciało swoje i swoich dzieci po powrocie do domu.
Zwykle nie czuć ukąszenia przez kleszcza, gdyż posiadają one w swojej ślinie specjalne substancje znieczulające, dlatego też:
- po wizycie w lesie lub innym miejscu bytowania kleszczy należy dokładne obejrzeć całe ciało, szczególnie uważnie trzeba obejrzeć miejsca najchętniej wybierane przez kleszcze – m.in. zgięcia
łokci, kolan, pod pachami, w pachwinach, za uszami, - wstępne oględziny należy zrobić jeszcze przed wejściem do domu, ponieważ kleszcze przyniesione w ubraniu do domu, potrafią przeżyć w pomieszczeniach wiele miesięcy,
- należy obejrzeć dokładnie również zakryte części ciała, w tym również przejrzeć włosy u dzieci - po zauważeniu kleszcza, należy jak najszybciej go usunąć.
Jeśli, pomimo stosowania odpowiedniej odzieży i środków odstraszających, znajdziemy kleszcza wbitego w skórę, należy go prawidłowo i szybko usunąć. Oto kilka prostych zasad:
- jeśli kleszcz wbił się w trudno dostępnym miejscu, poprosić o pomoc drugą osobę,
- uchwyć kleszcza pęsetą lub specjalnym przyrządem do usuwania kleszczy - można też podważyć kleszcza sterylną igłą,
- złapać kleszcza tuż przy skórze, możliwie najbliżej główki i pociągnąć lekko, ale zdecydowanie i prostopadle do skóry, wyciągając kleszcza,
- dokładnie obejrzeć wyciągniętego pasożyta, sprawdzając, czy nie został rozerwany (ma główkę i odnóża),
- zgnieć kleszcza, wyrzucić go i dokładnie umyć ręce,
- przemyć miejsce po ukąszeniu środkiem dezynfekującym (np. spirytusem), a następnie przez kilka dni obserwować, czy nie pojawiają się niepokojące objawy (opuchlizna, rumień).
Borelioza (krętkowica kleszczowa), to groźna choroba zakaźna atakująca wiele narządów. Jest dziś najczęściej stwierdzaną chorobą odkleszczową. Przebiega wieloetapowo, a każda z jej faz daje inne objawy. Wywołują ją bakterie zaliczane do krętków (Borrelia sp.). Borelioza przebiega w dwóch fazach – wczesnej, trwającej do kilku tygodni od zakażenia i późnej - mogącej trwać nawet lata. Różnią się one objawami, których liczba powoduje często błędne diagnozowanie. U różnych osób choroba może przebiegać całkowicie odmiennie. Ważne, by zgłaszać lekarzowi wszystkie niepokojące objawy – nawet te pozornie niezwiązane z ukąszeniem przez kleszcza.
Objawy boreliozy wczesnej: rumień wędrujący i inne zmiany skórne, objawy grypopodobne kilka lub kilkanaście dni po ugryzieniu.
Objawy boreliozy późnej: przedłużający się stan podgorączkowy, dreszcze, poty z nieznanych przyczyn, nawracające bóle głowy, mięśni i stawów, dezorientacja, zagubienie, oszołomienie, huśtawki nastrojów, depresja, zaburzenia snu, duszności, kaszel, nagłe problemy ze słuchem, powiększone węzły chłonne, nawracające bóle brzucha, wszelkiego rodzaju nagłe i nawracające objawy, które wcześniej nie występowały.
Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. KZM to choroba, która daje objawy podobne do grypy. Towarzyszą jej: gorączka, bóle głowy, nudności i wymioty. Choć zwykle choroba przebiega łagodnie, to w skrajnych przypadkach może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego – porażenia nerwów, niedowładów kończyn. KZM, podobnie jak borelioza, daje w pierwszej fazie objawy grypopodobne – bóle głowy, gorączkę, bóle mięśni, które utrzymywać się mogą od kilku dni do dwóch tygodni. U niektórych osób następuje zaostrzenie objawów. Rośnie gorączka, pojawiają się wymioty i objawy ze strony układu neurologicznego (m.in. sztywność karku). Niepodjęte na czas leczenie, może trwale uszkodzić układ nerwowy. Nosicielami wirusa mogą być także zwierzęta gospodarskie, jednak same nie chorują na KZM. Na rynku dostępne są szczepionki przeciwko KZM. Odporność nabywa się zwykle po podaniu dwóch dawek (zalecane jest podanie trzech). Co pięć lat, szczepienie wymaga podania dawki przypominającej.
Rolniku pamiętaj – Twoja wiedza i działania mające wpływ na poprawę bezpieczeństwa pracy w gospodarstwie rolnym są bezcenne. Eliminując zagrożenia zyskujemy dla siebie i rodziny bezpieczne miejsce do pracy i życia oraz chronimy zdrowie, a nawet życie.
Opracowała:
Agnieszka Pawłowicz
Kierownik PT KRUS w Jeleniej Górze
Źródło: www.krus.gov.pl
